Powrót

styczeń 2008

W numerze:

Przeglądy, poglądy
(Przegląd prasy)

Wiedzieć więcej
(Rubryka poświęcona przedmiotom o nieznanym pochodzeniu)

Twierdza Wisłoujście - architektura i jej ochrona
(Historia twierdzy w Gdańsku)
Przemysław Maćkowiak

Dawny bank Landaua w Warszawie
(Ocalały z drugiej wojny światowej budynek bankowy)
Stanisław Grzelachowski

Wśród zakurzonych woluminów
(Rozważania o Ambrożym Grabowskim)
Zbigniew Michalczyk

Wokół jednego zabytku: Stiuk Baltazara Fontany „Strącenie Faetona”
(Mitologiczna sztukateria w krakowskim Muzeum Historycznym)
Piotr Hapanowicz

SPOTKANIA NA WSCHODZIE
Echa Kurlandii
(Wędrówka śladami dawnej Kurlandii)
Jarosław Komorowski

ZABYTKI W KRAJOBRAZIE
Kościół w kościele
(Kościół w Jedlni na obrzeżu Puszczy Kozienickiej)
Krzysztof Reczek

Wart Pac pałaca...
(Historia pałacu Ludwika Michała Paca w Dowspudzie)
Jerzy Samusik

Spotkanie z książką: Rezydencje - muzea w Polsce
(Omówienie książki Łukasza Mikołaja Sadowskiego, wydanej przez „Arkady”)
Pomnik Ujejskiego w Szczecinie
(Dzieje pomnika poety - powstańca)

Z WARSZTATU KONSERWATORA
Dekoracja malarska na kościelnym filarze
(Prace konserwatorskie w kościele farnym w Brodnicy)
Piotr Birecki

Z WIZYTĄ W MUZEUM
Twierdza Świnoujście - wycieczka patriotyczna
(Wycieczka dzieci i młodzieży po twierdzy w Świnoujściu)
Anna Manicka

Spotkanie z książką: Jak meteor ...
(Omówienie katalogu wystawy dzieł Wyspiańskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie)

Spotkanie z książką: Wazy greckie
(Omówienie katalogu wystawy waz greckich z kolekcji Potockiego w Muzeum Pałacu w Wilanowie)

ZABYTKI I MŁODZIEŻ
W miniaturowym skansenie pod Pilznem
(Muzeum Lalek i skansen pod Pilznem)
Adam Bartosz

Uczeń przewodnikiem
(Uczeń szkoły podstawowej przewodnikiem w kopalni w Wałbrzychu)

ROZMAITOŚCI
Marcin Mielczewski - kompozytor wart upamiętnienia
(Propozycja upamiętnienia kompozytora Marcina Mielczewskiego)
Barbara Przybyszewska-Jarmińska

Dekoracja drzwi w kościele we Włocławku
(Intarsjowana dekoracja drzwi w kościele franciszkanów-reformatów we Włocławku)
Maria Słodka

Polskie czasopisma poświęcone zabytkom

Józef Ignacy Kraszewski i archeologia
(Archeologiczne pasje znanego pisarza)
Maria Krajewska

Dawny bank Landaua w Warszawie

Gmach dawnego banku Landaua przy ul. Senatorskiej w Warszawie znalazł się wśród nielicznych ocalałych z drugiej wojny światowej budowli. Mimo wielu zmian i adaptacji w dużej mierze jest dziś obiektem autentycznym, w którym można odnaleźć wiele elementów i detali secesyjnych. Są to m.in.: oprawa sztukatorska okien, dekoracja roślinna stolarki wejścia głównego i wrót bramy wjazdowej, ceramika posadzki z motywem liści klonu. Dla profesjonalnej firmy bankierskiej najważniejszą sprawą było zapewnienie w nowo wznoszonym budynku jak najlepszych warunków, zarówno dla obsługi klientów, jak również dla pracującego w nim personelu. Z pewnością przesłanki te brane były pod uwagę przy powierzaniu prac projektowych Gustawowi Landau-Gutentegerowi, który już wcześniej był autorem łódzkiej siedziby banku Wilhelma Landaua. Inwestorowi i przyszłemu użytkownikowi zależało przede wszystkim na centralnym usytuowaniu części wejściowej i hali kasowej, dobrym oświetleniu pomieszczeń, nowoczesnym rozwiązaniu pomieszczeń skarbcowych. Architekt w swoim projekcie starał się o wprowadzenie tych zaleceń. Bank prosperował pomyślnie do wybuchu pierwszej wojny światowej, w 1925 r. został postawiony w stan likwidacji. Podczas drugiej wojny budynek wykorzystywany był na potrzeby pobliskiego szpitala. Po 1945 r. mieściły się tu m.in. ośrodek propagandy PZPR, Ośrodek Nauczania Języka Rosyjskiego, Instytut Francuski. Ostatnio gmach remontowano w latach 1995-1996.

Stanisław Grzelachowski

Wśród zakurzonych woluminów

Ambroży Grabowski, a kto to był? – pytają niejednokrotnie nawet księgarze. Autor artykułu wiele razy musiał udzielać zwięzłych wyjaśnień zakłopotanym antykwariuszom – nawet (o zgrozo!) krakowskim. Grabowski – miłośnik Krakowa, dziewiętnastowieczny historyk amator, zbieracz archiwaliów, księgarz, wydawca – trudno krócej określić dziedziny jego zainteresowania. Dorzucić można jeszcze garść najbardziej spektakularnych spośród zasług Ambrożego Grabowskiego – odkrycie twórcy Ołtarza Mariackiego w osobie Wita Stwosza, publikację najpopularniejszej w XIX w. książki o stolicy Piastów i Jagiellonów, jaką był Historyczny opis miasta Krakowa i jego okolic, wreszcie zgromadzenie imponującego zbioru archiwaliów i materiałów ikonograficznych dotyczących tego miasta. W Historycznym opisie, który przyniósł Grabowskiemu największe uznanie, wprowadził do polskiej literatury imię Stwosza, lecz jednocześnie dokonał manipulacji. Jakkolwiek przez długi czas sam nie był pewien pisowni nazwiska snycerza (Stwosz, Stwos, Stvos, Stoss), ze wszystkich sił starał się podkreślać polskość artysty. Nie cofnął się nawet przed świadomym pominięciem w cytowanym przez siebie dokumencie erekcyjnym tych fragmentów, które w wyraźny sposób stwierdzały, iż rzeźbiarz był Niemcem, pochodzącym z Norymbergi. Być może dopiero dziś możemy w pełni docenić wartość spuścizny Grabowskiego, bowiem współczesna nauka coraz częściej dostrzega ignorowane niegdyś obszary historii, zwracając uwagę na historyczną wartość błahych z pozoru dzieł sztuki i dokumentów życia codziennego, jakich tysiące odnajdujemy w tekach historyka.

Zbigniew Michalczyk

Wart Pac pałaca...

Wieś Dowspuda, w której do dziś można oglądać pozostałości neogotyckiego pałacu z 1820 r., leży wśród łąk Równiny Augustowskiej. Pałac zbudowany został przez Ludwika Michała Paca i był jak na owe czasy jednym ze szczytowych osiągnięć polskiej architektury XIX w., świetnie pasującym do znanego już wówczas powiedzenia: „Wart Pac pałaca, a pałac Paca”, odnoszącego się obecnie właśnie do dowspudzkiej rezydencji, chociaż w ten sposób miał się w rzeczywistości wyrazić król Jan Kazimierz o pałacu w Jeznie, należącym do innego z rodu Paców – Krzysztofa Zygmunta. Legenda mówi, że pod dowspudzkim pałacem zbudowany był tunel prowadzący aż pod jezioro Wigry; strop tunelu wyłożony był ponoć szklanymi płytami, umożliwiającymi obserwację życia toczącego się na dnie jeziora. Ludwik Pac kazał go podobno wykopać dla ukochanej żony Marii Karoliny, aby mogła wraz z nim zachwycać się życiem wodnych stworzeń. Tunelem tym uciekł Ludwik Pac carskim żandarmom, którzy chcieli go aresztować po upadku powstania listopadowego. Do dziś przetrwał pieczołowicie odrestaurowany portyk pałacu, reszta jest ruiną. Od 1997 r. odbywa się tu co roku Festiwal Kultury Celtyckiej.

Jerzy Samusik

Najczęściej oglądane

listopad 2014

W listopadowym wydaniu „Arteonu” twórczość Gustave’a Courbeta w kontekście…

zobacz

październik 2014

W październikowym „Arteonie” sylwetkę Olgi Boznańskiej w przededniu monograficznej wystawy…

zobacz

Numer 2/14 [30] 2014

Okładka: Robert Kuśmirowski, "Wagon", 2009, Muzeum Hamburger Bahnhof w Berlinie, instalacja …

zobacz

kwiecień 2015

zobacz

październik-grudzień 2014 Nr 4 (100)

zobacz