Portret Teodora Białynickiego-Biruli, I III 1930

Choć w 1924 r. Witkacy deklaruje ostateczną rezygnację z twórczości artystycznej i poszukiwania Czystej Formy na rzecz wykonywania na zamówienie portretów, pozostawia w ramach regulaminowych klasyfikacji wizerunków Firmy Portretowej ukryte furtki wyjścia ku artystycznym poszukiwaniom. O ile typy A, B i E zakładały maksymalny obiektywizm twórcy, o tyle typ C został z umowy kupna-sprzedaży apriorycznie wykluczony i traktowany jako obszar dalszego eksperymentowania, często z użyciem narkotyków. W "Regulaminie" został on określony w następujący sposób: "Charakterystyka modela subiektywna - spotęgowania karykaturalne tak formalne jak psychologiczne nie wykluczone". Tę właśnie kategorię reprezentuje oferowany portret dr Teodora Białynickiego-Biruli, którego twórca poznał w Zakopanem latem 1924 r. Od tego czasu datowała się ich wieloletnia przyjaźń, która znalazła wyraz w całej serii portretów Teodora i jego syna Michała wykonanych przez artystę w różnych konwencjach plastycznych. Występujące w sygnaturze oznaczenie "Co" świadczy o zażyciu przez Witkacego kokainy, zaś określenie "NP" wskazuje na okres, w którym artysta nie palił, co stanowiło dodatkowy impuls stymulujący jego stan psychiczny. Dążąc do psychologicznego pogłębienia wizerunku twórca ujął twarz modela w zbliżeniu i fragmentarycznie; ekspresyjnie przerysował jego fizjonomiczne rysy wydobyte szybkim kreskowaniem węglem. Mocne akcenty karminu i błękitów nadają portretowi zintensyfikowany wyraz. Witkacy wykorzystał też naturalną barwę tekturowego podłoża tworząc kompozycję opartą na szarej tonacji. Omawiane dzieło zostało włączone do katalogu zbioru T. Białynickiego-Biruli sporządzonego przez syna Michała ok. 1957 r. (poz. 163), katalogu monograficznej wystawy w Domu Kultury urządzonej w Nowym Targu w 1957 r. (poz. 104) oraz katalogu ekspozycji "Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939" (MNW 1990, poz. 1176, s. 110).