PORTRET GÓRALA WOJCIECHA BISKUPA WALKA, 1910-1913

Obraz reprodukowany:
- Stefan Okołowicz, Anioł i syn. 30 lat dialogu Stanisława i Stanisława Ignacego Witkiewiczów, wyd. boss&okołowicz, Warszawa 2015, s. 228, il. na s. 229.

Stanisław Ignacy Witkiewicz, zanim zaczął wykonywać wizerunki w technice pastelu (nastąpiło to w 1915 roku) oraz ekspresyjne kompozycje olejne według założeń sformułowanej przezeń teorii Czystej Formy (1916-1924), malował dość tradycyjne portrety i pejzaże. Do naszych czasów przetrwało niewiele z tych prac, dlatego też każdą z nich należy traktować jako unikatową. Taki właśnie jest portret górala - bacy z Antałówki, gdzie znajdowała się zbudowana w latach 1903-1904 willa „Witkiewiczówka“. Wojciech Biskup Walek był tam dozorcą przed 1914 rokiem. Nic więc dziwnego, że posłużył jako model początkującemu portreciście, który był spokrewniony z właścicielami willi.

Wizerunek górala prezentuje wszystkie charakterystyczne cechy malarstwa artysty z okresu przed 1914 rokiem. Zwłaszcza kolorystyka twarzy i sposób jej opracowania są typowe dla jego młodzieńczej twórczości, szczególnie z lat 1910-1913, kiedy Witkacy wykonał serię analogicznych portretów począwszy od Autoportretu w futrzanej czapce (ok. 1910, Muzeum Narodowe w Poznaniu), portretów rodzinnych (Jana, Marii i Stanisława Witkiewiczów, Muzeum Podlaskie w Białymstoku) do najbardziej chyba znanego Autoportretu z 1913 roku (z martwą naturą, Muzeum Narodowe w Warszawie).
Jednocześnie w wizerunku Wojciecha Biskupa Walka widać już wyraźną zapowiedź późniejszej jego sztuki w ramach działalności powołanej do życia w 1925 roku Firmy Portretowej „S.I. Witkiewicz“. Widoczny na portrecie fragment serdaka został potraktowany syntetycznie, jego zdobienia artysta znacznie uprościł. Takie cechy obserwujemy też w późniejszych portretach Witkacego, w których twarze modeli opracowane są na ogół starannie, a widoczne fragmenty popiersia - szkicowo.
Z ekspertyzy dr Anny Żakiewicz