AUTOPORTRET, 1918

Proweniencja:
– kolekcja, zaprzyjaźnionego z artystą, dr. Teodora Birula-Białynieckiego, a po II wojnie światowej jego syna, Michała Birula-Białynieckiego;
– Michał Birula-Białyniecki przekazał ten Autoportret pani Żanecie Karczewskiej mieszkającej w Gdańsku;
– pani Ż. Karczewska sprzedała obraz Janowi Leszczyłowskiemu, kolekcjonerowi i właścicielowi antykwariatu w Sopocie;
– w kolekcji prywatnej.

Portret – o uproszczonym, ale zarazem wyrazistym rysunku i jaskrawych, wzmagających jeszcze ekspresję barwach – jest dość niezwykłym, wczesnym i rzadkim dziełem S. I. Witkiewicza z 1918 roku. Powstał najprawdopodobniej w drugiej jego połowie, już po powrocie artysty z Rosji do Polski.
Główne cechy Autoportretu dobrze wpisują się w ówczesną twórczość Witkacego – w podobnej konwencji i jaskrawej gamie kolorystycznej powstało wówczas co najmniej kilkanaście portretów i kompozycji. Wśród bliskich analogii wymienić można, np. Głowę kobiecą z 1918 r. (MNW; nr inw. Rys. pol. 3219).

Choć praca powstała jeszcze przed założeniem Firmy Portretowej „S.I. Witkiewicz“, nosi już – sprecyzowane później w firmowym „Regulaminie“ – oznaczenie odnoszące się do portretu typu D. W przypadku tego „typu“ Witkacy zakładał wykonanie portretu „na trzeźwo“, lecz w stylu imitującym wpływ alkoholu i/lub narkotyków, a subiektywna charakterystyka modela mogła ulegać karykaturalnemu spotęgowaniu, formalnie i psychologicznie.

Zagadkowe jest drugie oznaczenie umieszczonej po prawej stronie – G.R. Prawdopodobnie są to inicjały osoby obecnej przy wykonaniu pracy – identyczne znajdują się, m.in. na portrecie Augusta Zamoyskiego z 15 X 1918 roku (zbiory Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku). Na większości prac artysty z tego okresu pojawiały się takie oznaczenia (inicjały?). Niestety, nie wszystkie zostały dotąd rozszyfrowane, wiadomo jednak, że Witkacy je wprowadzał, bo uważał, że tak jak alkohol, narkotykib i inne używki wpływają na sposób widzenia świata, a co za tym idzie – na twórczość artystyczną, tak samo na proces wykonania dzieła mają wpływ obecne przy tym osoby. Równie dobrze może to być jednak oznaczenie jakiejś cechy portretu lub elementu wpływającego zdaniem artysty na jego wykonanie.
wg ekspertyzy dr Anny Żakiewicz (w załączeniu)

Obraz reprodukowany:
– Anna Żakiewicz, Witkacy, wyd. BOSZ, Olszanica 2015, s. 42, il. na s. 43.

Porównaj także:
– Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939. Katalog dzieł malarskich, oprac. I. Jakimowicz (współpr. A. Żakiewicz, MNW 1990, s. 79, nr. kat. I 336, il. 203;
- B. Zgodzińska-Wojciechowska, A. Żakiewicz, Kolekcja dzieł Stanisława Ignacego Witkiewicza w zbiorach Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Warszawa 1996, nr kat 12, il. 13.