JESIEŃ NA PODHALU, ok. 1927

Jesień na Podhalu pochodzi z zakopiańskiego, szczególnie szczęśliwego okresu twórczości artysty. W drugiej połowie lat dwudziestych XX w. Malczewski maluje obrazy, w których, wedle Mieczysława Sterlinga, "skłania się do swoistego realizmu, to znaczy pejzaże jego nie są już [jak wcześniej] motywami rzeczywistości, zebranymi w nowy fragment życia, ale raczej wypełnieniem przez swoje własne przeżycie rzeczywistego fragmentu natury". A Dorota Folga-Januszewska powstałe wówczas obrazy określa mianem "pejzaży wyobraźni" będących zapisami "pór roku, światła i kształtów tworzonych przez układy gór, domów, drzew, chmur", pejzaży powstałych poprzez "zaskakujące połączenia form wymyślanych i istniejących plenerów". W Jesieni na Podhalu - jednej z najpiękniejszych prac tego okresu - kompozycja budowana jest kulisowo - zarówno kształtem, jak kolorem. Łagodne, ciepłe barwy pierwszych planów przechodzą w chłodne błękity dalekich regli i wysokich, pokrytych śniegiem, postrzępionych szczytów tatrzańskich.

Rafał Malczewski studiował w Wiedniu agronomię, filozofię i architekturę; uczęszczał także do tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, ale edukację artystyczną zawdzięczał przede wszystkim ojcu, Jackowi Malczewskiemu. W latach 1917-1939 stale mieszkał w Zakopanem; był zamiłowanym taternikiem. W roku 1930 wyjechał na półroczny pobyt do Francji. W grudniu 1939 przez Słowację i Węgry przedarł się do Francji, skąd następnie wyjechał do Brazylii, a później do Stanów Zjednoczonych. W 1942 dotarł do Montrealu, gdzie pozostał na stałe. Począwszy od 1919 roku wiele wystawiał; od 1934 także jako członek ugrupowania "Rytm". Malował przede wszystkim krajobrazy - z Tatr, Podhala, widoki z małych miasteczek i z fabrycznego Śląska, później także z Brazylii i Kanady. W swoich obrazach - świadomie prymityzowanych, utrzymanych często w poetyckim i bajkowym nastroju - bliski jest sztuce naiwnego realizmu. Malczewski był również literatem, autorem artykułów o sztuce, felietonów, esejów oraz wspomnień tatrzańskich i zakopiańskich, m.in. Narkotyk gór, Góry wołają czy Pępek świata. W roku 1935 w serii "Cuda Polski" ukazała się jego książka Tatry i Podhale.