PORTRET KRÓLOWEJ ELŻBIETY PILECKIEJ, 1779

Elżbieta Pilecka (1372 - 1420), znana także jako Granowska - córka Ottona z Pilczy i Jadwigi, siostry Spytka z Melsztyna, była jedną z najbogatszych kobiet w Polsce. Przed poślubieniem króla Władysława Jagiełły była czterokrotnie (lub dwukrotnie) mężatką. Potajemny ślub z królem w Sanoku w roku 1417 spotkał się z ogromną dezaprobatą większości społeczeństwa - ze względu na zaawansowany wiek oblubienicy (co oznaczało niezdolność do wydania na świat następcy tronu) oraz jej niedostatecznie wysokie pochodzenie. Innym z powodów niechęci był fakt, że matka Pileckiej była matką chrzestną Jagiełły i według prawa kanonicznego Elżbieta stała się przez to siostrą króla. Krążyły także pogłoski, że nawiązała romans z królem jeszcze przed śmiercią drugiej, brzydkiej i nielubianej przez władcę małżonki - Anny Cyllejskiej. Jest to portret imaginacyjny, namalowany w końcu XVIII wieku. Elżbieta Pilecka przed-stawiona została we wdowich szatach. Portret jest wzorowany na powstałym 150 lat pó¼niej portrecie królowej Anny Jagiellonki, autorstwa Marcina Kobera (1550-1598). Istnieją trzy takie wizerunki królowej Anny: w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu, Muzeum Pałac w Wilanowie, i Muzeum Narodowego w Warszawie. Trudno wskazać, którym posłużył się autor. Nie zidentyfikowany kościół w tle może oznaczać, że portret powstał dla uczczenia Elżbiety jako fundatorki. Najprawdopodobniej jest to kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Pilicy (Pilczy) - rodowym gnie¼dzie Pileckich, który dzięki hojnemu obdarowaniu przez królową Elżbietę został wyniesiony do rangi prepozytury w 1422 roku.